احکام شرعی مبتلابه مربوط به مبحث روزه(8) - محمدجواد درودی
احکام شرعی مبتلابه مربوط به مبحث روزه(۸)
**احکام روزه قضا**
*
*
مجنون، کافر و مرتد:
مسأله ۱۴۲۷- روزه هايى كه در حال جنون به جا نياورده بعد از عاقل شدن لازم نيست قضا كند، همچنين اگر كافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نيست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را بايد قضا نمايد.
***
مست:
مسأله ۱۴۲۸- هرگاه به واسطه مستى روزه او ترك شده بايد قضا كند، هرچند مادّه مست كننده را از روى اشتباه و يا براى معالجه خورده باشد، بلكه اگر نيّت روزه را قبلًا كرده بعد در حال مستى روزه را تمام كند بنابر احتياط واجب بايد قضا نمايد.
***
قضای روزه مسافر و مریض:
مسأله ۱۴۲۹- روزه هايى كه به خاطر مسافرت يا بيمارى و مانند آن ترك شده بايد قضا كند، امّا اگر نداند تعداد روزه هاى فوت شده چه اندازه بوده، كافى است مقدارى كه يقين دارد قضا كند و اضافه بر آن واجب نيست، هرچند احتياط مستحب است.
***
ترتیب در قضای روزه چند رمضان:
مسأله ۱۴۳۰- اگر از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمّه دارد قضاى هر كدام را اوّل بگيرد مانعى ندارد، ولى اگر وقت براى قضاى رمضان آخر تنگ شده باشد بايد بنابر احتياط واجب اوّل قضاى رمضان آخر را بگيرد.
***
افطار روزه قضا:
مسأله ۱۴۳۱- كسى كه روزه قضاى ماه رمضان را به جا مى آورد مى تواند پيش از ظهر روزه را افطار كند، به شرط اينكه وقت براى قضاى روزه تنگ نباشد، ولى بعد از ظهر جايز نيست، همچنين اگر قضاى روزه غير معيّنى (مانند قضاى روزه نذر) را گرفته باشد احتياط واجب آن است كه بعد از ظهر روزه را باطل نكند.
***
ادامه عذر تا مرگ:
مسأله ۱۴۳۲- كسى كه به واسطه بيمارى يا حيض و نفاس روزه ماه رمضان را نگيرد و پيش از پايان ماه رمضان از دنيا برود لازم نيست روزه هايى را كه نگرفته براى او قضا نمايند.
***
تا رمضان سال آینده نتواند قضا کند:
مسأله ۱۴۳۳- هرگاه به واسطه بيمارى، روزه ماه رمضان را نگيرد و بيمارى او تا ماه رمضان سال بعد طولانى شود، قضاى روزه هايى را كه نگرفته واجب نيست، فقط بايد براى هر روز يك مد (تقريبا ۷۵۰ گرم) گندم يا جو و مانند آن به فقير بدهد، ولى اگر به واسطه عذر ديگرى (مثلًا بخاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند احتياط واجب آن است كه روزه هايى را كه نگرفته بعد از ماه رمضان قضا كند و براى هر روز يك مد طعام به فقير دهد، همچنين اگر ترك روزه بخاطر بيمارى بوده، بعد بيمارى رفع شده و عذر ديگرى مانند مسافرت پيش آمده است.
***
عمدا تا رمضان سال آینده قضا نکند:
مسأله ۱۴۳۴- هرگاه روزه ماه رمضان را به واسطه عذرى نگيرد و تا رمضان آينده عمداً قضاى آن را به جانياورد در حالى كه عذرش برطرف شده، بايد بعداً روزه را قضا كند و براى هر روز يك مد طعام كفّاره بدهد، همچنين اگر در قضاى روزه كوتاهى كند تا وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى پيدا كند، بايد بعداً هم قضا به جا آورد و هم كفّاره دهد، امّا اگر كوتاهى نكرده و اتّفاقاً در تنگى وقت عذرى پيدا شده فقط قضا لازم است.
***
برطرف شدن عذر چند ساله:
مسأله ۱۴۳۵- هرگاه بيمارى انسان چند سال طول كشد و بعداً خوب شود اگر تا رمضان آينده به مقدار قضا وقت باقى است بايد فقط قضاى رمضان آخر را بگيرد و براى هر روز از سالهاى پيش يك مد طعام بدهد.
***
تاخیر چند ساله روزه قضا:
مسأله ۱۴۳۶- هرگاه قضاى روزه ماه رمضان را چند سال به تأخير اندازد بايد قضا را به جا آورد و براى هر روز يك مد طعام به فقير دهد و با گذشت سالها كفّاره متعدّد نمى شود.
***
کیفیت پرداخت کفاره:
مسأله ۱۴۳۷- لازم نيست كفّاره هر روز را به يك فقير بدهد، بلكه مى تواند كفّاره چندين روز را به يك نفر بدهد و اگر مقدارى نان دهد كه گندم آن به اندازه يك مد باشد كافى است، ولى پول آن را نمى تواند بدهد مگر اينكه اطمينان داشته باشد آن را براى خريد نان مصرف مى كند.
***
قضای نماز و روزه والدین:
بر پسر بزرگتر واجب است نمازها و روزه هايى كه والدين بر اثر عذر شرعى ترك كرده و توانایی بر قضا داشته ولی موفّق بر قضاى آن نشده اند را بجا آورد، و نسبت به غير آن وظيفه اى ندارد. مگر اينكه وصيّتى كرده باشند كه مطابق آن بايد عمل كرد. هر چند در صورت امكان شايسته است فرزندان نسبت به آنچه بر آنها واجب نيست نيز اقدام كنند.
***
شک در اشتغال ذمه میت:
مسأله ۱۴۳۹- اگر ولى ميّت نداند كه ميّت قضاى روزه بر ذمّه دارد يا نه، واجب نيست براى او قضا بگيرد و اگر اجمالًا بداند مقدارى قضاى روزه بر ذمّه اوست بايد به اندازه اى كه يقين دارد به جا آورد و بيش از آن لازم نيست.
***
کفاره روزه والدین:
پرداخت کفاره روزه والدین بر فرزندان واجب نیست و حتی از اصل مال میت نیز نمی توان پرداخت مگر در دو صورت: ۱- با رضایت ورثه کبیر و از سهم آنها. ۲- میت در این زمینه وصیت نموده باشد که از ثلث اموال وی پرداخت می شود.
***
روزه نذر، استیجاری و مستحبی برای کسی که روزه قضا دارد:
کسی که روزه قضا دارد، می تواند روزه نیابتی بگیرد؛ اما نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و نذر روزه او صحیح نیست.
***
روزه قضا بدون اذن شوهر:
در صورتی که مزاحم حقوق شوهر نباشد تبعیت از او واجب نیست و اگر مزاحم حقوق شوهر است تنها در صورتی تبعیت واجب نیست که وقت برای گرفتن روزه تنگ باشد.
***
کوتاهی در قضا و ناتوانی پس از آن:
باید برای هر روز دو نفر مسکین را اطعام کند و اگر عذر عرفی داشته بچه ها باید بعدا قضا کنند و نیازی به وصیت نیست.
***
کفاره افطار روزه قضا با حرام:
کفاره آن سیر کردن ده فقیر و در صورتیکه نتواند، باید سه روز روزه بگیرد. (بنابراحتیاط مستحب، این سه روز، پشت سر هم باشد.)
***
شکستن روزه قضا:
كسى كه قضاى روزه ماه رمضان را گرفته جايز نيست بعد از ظهر روزه را باطل كند و اگر عمداً چنين كارى كند بايد به ده نفر فقير هر كدام يك مد طعام بدهد و اگر نمى تواند بايد سه روز روزه بگيرد و احتیاط مستحب آن است که این سه روز پى در پى باشد.
***
پرداخت کفاره با علم به ناتوانی درقضا:
در صورتی که یقین دارد تا رمضان آینده توان قضا کردن روزه را ندارد می تواند کفاره روزه ها را بپردازد.
***
افطار روزه قضا در تنگی وقت:
فردی که به طور مثال سه روز روزه قضا دارد و سه روز تا رمضان باقی مانده در چنین شرایطی روزه قضای خود را بشکند، چنانچه قبل از ظهر افطار کرده، کفّاره تأخیر دارد(یعنى براى هر یک روز یک مدّ طعام باید بدهد) و از گناه خود استغفار کند و قضاى آن را بعداً بجا آورد و اگر بعد از ظهر بوده علاوه بر آنچه گفته شد باید کفّاره افطار روزه قضا را هم بدهد.