احکام شرعی مبتلابه مربوط به مبحث حقوق

*اشیای گمشده(بدون نشانه):

اگر نشانه‏ اى ندارد كه با آن صاحبش معلوم شود احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش آن را صدقه دهد و اگر خود او مستحق است مى ‏تواند بردارد و اگر مال مهمّى باشد احتياط آن است كه از حاكم شرع اجازه بگيرد.

*اشیای گمشده(با نشانه):

اگر نشانه ای دارد که با آن صاحبش معلوم شود ولى قيمت آن كمتر از يك درهم (دو و نیم گرم نقره) است چنانچه صاحبش معلوم باشد نمى ‏تواند بدون رضايت او بردارد و اگر صاحبش معلوم نباشد مى‏ تواند بردارد و تملّك كند. اما اگر قيمتش به اندازه يك درهم يا بيشتر است، بايد براى يافتن صاحبش به مدّت يكسال تلاش و كوشش كند، هرگاه در این بین، از يافتن صاحبش مأيوس شد مى تواند آن شیء و یا معادل مبلغ آن را به نيّت صاحب اصلى به فقيرى صدقه دهد.

*حقّ الماره:

۱-اگر باغ محصور باشد (حفاظ داشته باشد) وارد شدن و خوردن میوه آن بدون اجازه صاحبش حرام است. ۲- اگر باغ محصور نباشد یا شاخه هایش بیرون آمده باشد جایز است هنگام عبور از کنار باغها از میوه آن به مقدار حاجت (نه بردن) بخورد، به شرط آن که به قصد این کار حرکت نکرده باشد و موجب افساد نگردد و احتیاط آن است که در صورت یقین به عدم رضایت مالک خوددارى کند.

*استفاده از میوه درختان کوچه و خیابان:

استفاده از میوه هایى که در عرف و عادت محل براى همه مباح شده، مانند توت در بسیارى از مناطق، اشکالى ندارد، ولى غیر آن متعلّق به صاحبان آن است، و اگر ملک بیت المال باشد متعلّق به دولت است و باید طبق قوانین عمل شود.

*کپی رایت:

اين كار جز با رضايت توليد كنندگان اصلى آن جايز نيست، مگر در صورتى كه از كفّار حربى باشند.

*اصلاحات ارضی:

لازم است در اين موارد به شكلى رضايت مالكان اصلى يا ورثه آنها را بدست آورید. و چنانچه دسترسى به آنها امكان پذير نيست با حاكم شرع مصالحه كنید.

*محدوده نافرمانی از والدین:

هرگاه آنها با مسائل مهمّ و سرنوشت ساز فرزند بدون دليل كافى مخالفت كنند، جلب رضايت آنها لازم نيست؛ هرچند باید از هرگونه رفتار اهانت آمیز نسبت به آن ها خودداری گردد.

*حقوق فرزندان:

بر پدر و مادر واجب است که در جهت تعلیم و تربیت صحیح فرزند تلاش جدی کنند و او را به وظایف دینی آشنا سازند و تا زمانی که قادر به تامین نیازهای خود نیست نفقه او را تامین نمایند.

*عقیقه:

عقیقه (قربانى کردن گوسفند و مانند آن براى فرزند) برای کسى که توانائی دارد، مستحب مؤکد است.تقسیم و طبخ آن به هر شکل باشد مانعی ندارد هرچند در برخى روایات از آبگوشت نام برده شده است. و بهتر است پدر و مادر از گوشت آن نخورند. امّا دفن استخوانها دلیل روشنى ندارد.

*استفاده از اموال کسی که درآمد او از حرام باشد:

اگر يقين ندارید از راه حرام تهيّه شده، تصرّف در آن مانعى ندارد اما اگر يقين دارید و صاحب آن را می شناسید باید به صاحبش برگردانید وگرنه ما به شما اجازه مى دهيم تصرف كنید و معادل آن را كه تصرّف كرده اید به نيازمندى بپردازید. و اگر تمكن نداريد بر ذمّه بگيرید و هر موقع كه توانستید، بپردازید.

*تصرف در مال مخلوط به حرام:

در صورتی که در آمدهای حلالی هم دارد، و نمی دانید آنچه در اختیار شما قرار داده از اموال حرام است یا حلال، تصرّف در آن برای شما اشکال ندارد.

*تصرف در املاک دیگران:

اين كار بدون جلب رضايت مالك يا مالكان آن جايز نيست، مگر اينكه ضرورت مهمّى از ناحيه نهادهاى اجتماعى وجود داشته باشد، كه در اين صورت بايد قيمت آن به نرخ روز پرداخت گردد.

*تنبیه بدنی فرزند:

تا ضرورت قطعی وجود نداشته باشد باید از تنبیه بدنی خودداری کرد و به فرض ضرورت قطعی، باید طوری باشد که آسیبی به بدن نرسد و حتی سرخ و کبود نشود.

*تنبیه بدنی دانش آموز:

تنبیه بدنی دانش آموزان جايز نيست، مگر اينكه بخاطر تربيت آنها لازم باشد، و با اجازه ولىّ صورت گيرد، و موجب جراحت و كبودى بدن نشود. و با توجّه به اينكه در شرايط فعلى آثار منفى آن بيشتر است، لازم است حتّى الامكان از آن صرفنظر گردد.

*روش جبران حق الناس:

در صورت امكان معادل حقّ او را به دستش برساند، يا به شكلى با هم مصالحه كنند، و اگر اين كار ممكن نيست توسّط شخص ثالث، يا بوسيله حواله بانكى، يا توسّط پست برايش ارسال نمايد. و چنانچه به او دسترسى ندارد به نيّتش به فقرا صدقه دهد.

*روش جبران حقوق غیر مالی مردم:

در صورت امکان از صاحبان حق حلالیّت بطلبید و اگر این کار ممکن نیست برای آنها کار خیر کنید تا آنها از شما راضی شوند.

*ردّ مظالم:

منظور از رد مظالم، حقوق الناس قطعي يا احتمالي است که انسان، صاحب آن را دقيقا نمي شناسد يا اگر مي شناسد امکان رساندن مال به او وجود ندارد و حتي به آشنايان و وارثان شرعي او نيز دسترسي ندارد که آن را به مرجع تقليد خودش مي دهد يا با اجازه او به مصرف نيازمندان مي رساند.

*کشتن حیوانات موذی:

اگر هیچ راه دیگری برای دور کردن و دفع ضرر این قبیل موجودات وجود نداشته باشد کشتن آن ها مانعی ندارد.

*نگهداری حیوانات:

نگهدارى حيوانات مانعى ندارد. ولى سزاوار است افراد با ايمان هدفى از آن داشته باشند؛ هر چند استفاده از زيبايى و یا صداى خوش آنها باشد؛ در ضمن بايد اين امر به اسراف كارى و یا آزار و اذیت دیگران منتهى نشود.

جستجو