یکی از سؤالاتی که در مورد عید نوروز مطرح می شود، این است که چرا با اینکه این عید از آئین های زرتشتیان است، مورد توجه مسلمانان نیز قرار گرفته است و آن را ارج می نهند؟ ما در ضمن چند نکته به این سؤال پاسخ می دهیم:

نوروز یک عید طبیعی در جهان آفرینش است و اختصاص آن به زرتشتیان محل تردید است:
در اینکه عید نوروز، از اعیاد [اختصاصی] رسمی زرتشتیان باشد، نه تنها مدرک معتبری در دسترس نیست، بلکه بزرگان زرتشتی نیز انتساب این عید را به آئین زرتشت نمی پذیرند.؟(۱) لیکن عيد نوروز از آداب و آئين هاي باستاني در نزد ايرانيان به شمار مي رود. اين روز، اول فروردين است كه در ايران و برخي از كشورهاي همسایه، به مناسبت اولين روز آغاز سال هجري شمسي جشن مي گيرند.(۲)

عيد نوروز يك عيد طبيعى در جهان آفرينش است؛ فصل زمستان پايان مى ‏گيرد، بهار همراه با حیات طبیعت به فرمان خدا شروع می شود، شكوفه ‏ها و برگ ها و گل ها بر شاخسار درختان آشكار مى‏ گردد و نشاط و جنبش و حركت در تمام عالم حيات آغاز مى‏ شود، همگام و همراه شدن با اين پديده عالمِ آفرينش، همگامى با سنّت‏هاى الهى است و نمی تواند اختصاص به کشور یا فرهنگ خاصی داشته باشد.(۳)

برخی اعمال عید نوروز مورد سفارش اسلام نیز می باشد:
نكته قابل توجّه دیگر اين است كه بیشتر رسوم نوروز در شمار امورى است كه اسلام بر آن، (به صورت كلّى) تأكيد نهاده است. مانند: نظافت، خانه‏ تكانى، پوشيدن لباس نو و هديه دادن به كودكان، عيادت از سالمندان و بيماران، كمك به ارحام و بستگان و افراد نيازمند و آبرومند براى تهيّه لباس و وسايل اوّليّه زندگى كه در سالهاى اخير در كشور ما ايران به صورت سنّت «هفته نيكوكارى» درآمده است و بسيار پرثمر و مفيد است. ديد و بازديد و صله رحم و ملاقات دوستان و رفع كدورت ها و بيرون ريختن غم و اندوه ها از دل و آماده شدن براى فعّاليّت‏هاى مختلف ثمربخش در سال نو، و مانند اينها؛ اين امور و مانند آن جنبه ‏هاى مثبت مراسم نوروزى است.(۴) لذا به لحاظ شرعی مسأله ارج نهادن مسلمانان ایرانی و سایر کشور ها به نوروز از نظر دين مبين اسلام به عنوان يك جشن ملي و باستانی هيچ مشكلي شرعي ندارد، زیرا آئین نوروز بخصوص اعمال پسندیده آن تحت عنوان مباحات و حتی «مستحبّات» داخل می شوند، همان گونه که امام صادق(علیه السلام) می فرماید: (هرچیزی حلال است مگر اینکه در آن نهی وارد بشود)؛ «كُلُّ شَيْ‏ءٍ مُطْلَقٌ حَتَّى يَرِدَ فِيهِ نَهْي‏».(۵)

مسلمانان، نه تنها نوروز بلکه هر روزی را می توانند به یک عید واقعی اسلامی تبدیل کنند، زیرا عيد واقعي بندگان صالح خداوند روزي است كه در آن معصيت پروردگار نباشد. امام علی(علیه السلام) نیز تاکید فرمودند: (هر روزی که در آن معصیت خدا نشود آن روز عید است)؛ «كُلُّ يَوْمٍ لَا [نَعْصِي اللَّهَ‏] يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ يَوْمُ عِيد».(۶) بنابراین اگر در اعیاد مسلم اسلامی و مذهبی مانند: عيد فطر، عيد قربان، و عيد غدير نیز معصیت خدا صورت گیرد آنها نیز عید واقعی و اسلامی نمی شوند، پس در هر حالی نبايد معصيت خدا را انجام داد كه از شايع ترين معصيت ها در اعیاد، اسراف، چشم و هم چشمی، فخر فروشی و … را مي توان نام برد كه از آنها بايد پرهيز شود. ولي در عين حال گرامي داشت اين روز از نظر دين مبين اسلام به عنوان يك جشن ملي هيچ مشكل شرعي ندارد.

ضمن اینکه ارج نهادن به عید نوروز آئینی فراگیر بوده و در زمان معصومین(علیهم السلام) نیز رواج داشته است و اگر مخالف اسلام و آموزه های وحیانی بود، حتما ائمه معصومین(ع) صراحتا از آن نهی می کردند. ولی می بینیم هنگامی که نزد ائمه از نوروز صحبت می شده، ایشان نه تنها از آن نهی ننموده و آن را باطل نشمرده اند، بلکه عملاً مردم را به این رفتار پسندیده و محبت آمیز تشویق مى ‏فرموده ‏اند؛ تأیید عملى آن بزرگواران در روایات مشهود است، ازجمله:
۱ـ (در روز، عید نوروز براى حضرت على(علیه السلام) هدیه‏ اى آوردند حضرت سؤال كردند: اینها چیست؟ عرض كردند: یا امیر المؤمنین امروز نوروز است و این هدیه به مناسبت نوروز است. حضرت فرمودند: همیشه از این كارها بكنید هر روزتان نوروز باد. و روایت شده كه حضرت فرمودند هر روز ما نوروز است)؛ «وَ أُتِيَ عَلِيٌّ(ع) بِهَدِيَّةِ النَّيْرُوزِ، فَقَالَ مَا هَذَا؟ قَالُوا يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الْيَوْمُ النَّيْرُوزُ. فَقَالَ اصْنَعُوا لَنَا كُلَّ يَوْمٍ نَيْرُوزاً. رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ نَيْرُوزُنَا كُلُّ يَوْم‏».(۷)
۲ـ (از امام صادق(علیه السلام) سوال شد. مردى داراى مقام و رتبه بزرگى است و در روزهاى مهرگان و نوروز براى او هدایائى مى ‏آورند و مى‏ خواهند به وسیله آن هدایا به آن شخص نزدیك شوند و با او آشنا گردند آیا هدایا را بپذیرد یا نه؟ حضرت فرمودند: آیا اهداء كنندگان نماز مى ‏گذراند. عرض كردم: آرى. حضرت فرمودند: آرى هدایای آنها را بپذیرد و به آنها نیز محبت و كمك نماید)؛ «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ(ع) عَنِ الرَّجُلِ يَكُونُ لَهُ الضَّيْعَةُ الْكَبِيرَةُ، فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْمِهْرَجَانِ وَ النَّيْرُوزِ أَهْدَوْا إِلَيْهِ الشَّيْ‏ءَ لَيْسَ هُوَ عَلَيْهِمْ يَتَقَرَّبُونَ بِذَلِكَ الشَّيْ‏ءِ إِلَيْهِ، فَقَالَ أَ لَيْسَ هُمْ مُصَلِّينَ؟‏ قُلْتُ بَلَى، قَالَ فَلْيَقْبَلْ هَدِيَّتَهُمْ وَ لْيُكَافِهِمْ».(۸)
۳ـ (براى حضرت على(علیه السلام) هدیه ای آوردند [فالوذج] حضرت سؤال كردند اینها براى چیست؟ عرض كردند اهدائى روز نوروز است فرمودند: هر روز را اگر مى ‏توانید نوروز قرار دهید یعنى هر روز به یكدیگر هدیه دهید و در راه خدا با یکدیگر ارتباط برقرار نمائید)؛ «أَنَّهُ أُهْدِيَ إِلَيْهِ فَالُوذَجٌ، فَقَالَ مَا هَذَا؟ قَالُوا يَوْمُ نَيْرُوزٍ قَالَ فَنَيْرِزُوا إِنْ قَدَرْتُمْ كُلَّ يَوْمٍ يَعْنِي تَهَادَوْا وَ تَوَاصَلُوا فِي اللَّهِ».(۹)
هرچند در برخی روایات اعمال مستحبی نیز برای عید نوروز وارد شده است(۱۰) و مشهور فقهاء متأخر به این روایت عمل نموده و فتوا به استحباب غسل در نوروز را داده اند.(۱۱) ولی عده ای از فقهاء به جهت مرسل بودن روایت، به آن عمل نکرده و بیان داشته اند؛ روایت معلی بن خنیس مرسله است که نمی شود به آن اعتماد نمود مگر بنا بر قول تسامح در ادله سنن که مورد قبول بسیاری از مراجع نیست و در مقام عمل تنها از باب رجاء می توان انجام داد.(۱۲)

نوروز مقارن با برخی اتفاقات تاریخی مهم دیگر نیز می باشد:
طبق برخی روایات نوروز مقارن با اتفاقات دیگری مثل عید غدیر نیز بوده است که می توان آنها را گرامی داشت. به سندهاى معتبر از «معلّى بن خنيس» نقل شده است كه در روز «نوروز» به محضر امام صادق(عليه السلام) شرفياب شدم. حضرت به من فرمود: «آيا اين روز را مى‏ شناسى؟ گفتم: فدايت شوم! اين روزى است كه ايرانيان آن را بزرگ مى‏ شمارند، و در اين روز براى يكديگر هدايا مى‏ فرستند.
امام(ع) فرمود: اين تعظيم و بزرگداشت، به سبب امورى است كه از قديم بوده است كه اكنون تفسير و شرح آن را براى تو بازگو مى‏ كنم. (به علاوه حوادث مطلوب ديگرى در اين روز اتفاق افتاده است).
سپس امام(ع) به طور مشروح اين امور را ذكر كرد؛ از جمله فرمود: نوروز، روزى است كه خداوند متعال، در آن روز، از ارواح بندگانش پيمان گرفت كه او را به يگانگى بپرستند و براى او شريكى قرار ندهند، و به پيغمبران و امامان معصوم(عليهم السلام) ايمان آورند.
اين روز، روزى است كه طوفان حضرت نوح(عليه السلام) فرونشست و كشتى آن حضرت بر كوه «جودى» قرار گرفت.
نوروز روزى است كه رسول خدا(صلى الله عليه و آله) بت‏ هاى كافران قريش را در مكّه شكست و پيش از آن حضرت ابراهيم(عليه السلام) نيز، در اين روز بت هاى كافران را درهم شكست.
در اين روز، رسول خدا(ص) به اصحاب خود امر كرد كه با على(عليه السلام) به عنوان اميرمؤمنان بيعت كنند (اشاره به اين است كه روز عید غدیر مصادف با نوروز بوده است).
نوروز، روزى است كه قائم آل محمّد(عج) ظاهر خواهد شد.
آنگاه فرمود: هيچ روز نوروزى نيست مگر آن‏كه ما در آن روز انتظار فرج مى‏ كشيم؛ زيرا از روزهاى ما و شيعيان ما است…».(۱۳)

در منابع مختلف تاریخی و حدیثی نیز به مقارنت عید غدیر با نوروز اشاره شده است(۱۴) و با یک محاسبه ساده نیز می توان تاریخی که عید غدیر در آن روز اتفاق افتاده است را بر اساس سال شمسی محاسبه کرد؛ چنانکه در برخی نرم افزار ها از جمله نورالسیره این محاسبه انجام شده است و عید غدیر را مقارن با ۲۸ اسفند دانسته است. البته توجه به دو نکته در این محاسبه ضروری است:
۱. در گاه شماری کهن ایرانی، هر سال ۱۲ ماه و هر ماه ۳۰ روز بود (۳۶۰=۳۰*۱۲) و پنج روز باقیمانده سال را پنجه دزدیده یا خمسه مسترقه می‌ نامیدند. این پنج روز ملحق به جشن نوروز محسوب می‌ شد. بنا بر این ۲۸ اسفند ملحق به نوروز محسوب می‌ شود. البته محاسبات دیگری نیز برای سال شمسی وجود دارد، اما ساده ترین روش محاسبات که امروز نیز رواج دارد اینگونه است که سال شمسی به صورت ثابت ۳۶۵ روز (با لحاظ سال کبیسه) باشد و اول فروردین اول نوروز باشد.(۱۵)
۲٫ واقعۀ غدیر خم از ظهر ۱۸ ذی‌ حجه شروع شد و سه روز به طول انجامید تا افراد و گروه‌ های مختلف بتوانند به طور مستقیم و رودررو با پیامبر و امیرالمؤمنین(علیهما السلام) بیعت کنند.(۱۶) یعنی اگر عید غدیر در ۲۸ اسفند اتفاق افتاده باشد، پایان مراسم غدیر ۲۱ ذی‌ حجه، معادل اول فروردین بوده است.

اسلام همه مراسمی که در ایران باستان رواج داشته را تایید نمی کند:
پاره ‏اى از آداب و رسومی که در ایران باستان رواج داشته است شرك ‏آلود، يا گناه ‏آلود است كه افراد باايمان و خردمند بايد آنها را ترك گويند. آدابی مانند احترام به آتش که سنت آتش پرستان بوده و شرک محسوب می شود(۱۷) یا آتش افروختن و پریدن روی آتش در شب چهارشنبه آخر سال (به نام چهارشنبه سورى) و دست زدن به كارهاى خطرناكى كه همه سال ضايعه‏ هاى زيادى براى جوانان و نوجوانان به بار مى‏ آورد و امثال آن، که نه تنها از شریعت دلیلی بر صحت آنها نیست بلکه آنها از عقلانیت نیز به دور بوده و خرافه است، که باید برای ریشه کن شدن آنها تلاش نماییم.(۱۸)

مراسم سيزده بدر نیز از اموری است که توسط بت پرستان رواج یافته و چنانچه به عنوان يك رسم بت‏ پرستى انجام گردد غلط و نارواست؛ امّا اگر به عنوان خارج شدن از شهر و فضاى آلوده آن، و پناه بردن به دل طبيعت و استفاده از هواى پاكيزه آن، و تفريح و استراحت سالم براى شروع مجدّد به كار با انرژى و توان كافى باشد، امر ناشايستى نخواهد بود. به خصوص اگر اين كار، همراه با تفكّر و انديشه در حيات مجدّد درختان و گياهان باشد، و در نتيجه انسان از حيات آنها درس زندگى بگيرد، و به ياد عظمت و قدرت و علم نامحدود خالق آن بيفتد. بر همين اساس جمهورى اسلامى ايران آن را به روز «طبيعت» تغيير داد.(۱۹)

در مجموع، عيد نوروز و مراسم آن، هم به خاطر بعضى روايات و هم به خاطر آثار مثبتى كه دارد، نبايد حذف شود، ولى بايد بعضى از مراسم منفى و ناپسندِ آن را كنار گذاشت. اين است روش اولوالالباب و صاحبان انديشه! (۲۰)