احکام شرعی مبتلابه مربوط به مبحث روزه - محمدجواد درودی
احکام شرعی مبتلابه مربوط به مبحث روزه
(وجوب و تعریف روزه):
در هر سال واجب است همه افراد مكلّف يك ماه مبارك رمضان براى اطاعت از فرمان خدا روزه بگیرند و از اذان صبح تا مغرب، از چيزهايى كه روزه را باطل مىكند اجتناب کنند.
*****
(نیّت)
*****
نیت روزه:
مسأله ۱۳۱۶- روزه از عبادات است و لازم است با نيّت به جا آورده شود، در موقع نيّت لازم نيست به زبان بگويد، يا از قلب خود بگذراند همين اندازه كه در نظرش اين باشد كه براى اطاعت فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب كارهايى كه روزه را باطل مىكند ترك نمايد كافى است.
***
زمان افطار و سحر:
مسأله ۱۳۱۷- بايد احتياطاً كمى قبل از اذان صبح و كمى هم بعد از مغرب، از انجام اين كارها خوددارى كند تا يقين حاصل كند كه تمام اين مدّت را روزه داشته است.
***
زمان نیت هر روز:
مسأله ۱۳۱۸- كافى است كه در هر شب از ماه مبارك رمضان براى روزه فردا نيّت كند، ولى بهتر است كه در شب اوّل ماه، علاوهبراين، نيّت روزه همه ماه را نيز بنمايد.
***
انتهای زمان نیت روزه ماه رمضان:
مسأله ۱۳۱۹- نيّت وقت معيّنى ندارد، بلكه هر موقعى تا قبل از اذان صبح نيّت كند كافى است و همين كه براى خوردن سحرى برمىخيزد و اگر از او سؤال شود منظورت چيست؟ بگويد: «قصد روزه دارم» كافى است.
***
وقت نیت برای روزه مستحبی:
مسأله ۱۳۲۰- وقت نيّت براى روزه مستحبّى در تمام روز نيز ادامه دارد حتّى اگر مختصرى به مغرب باقى مانده باشد و تا آن موقع كارهايى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده است مىتواند نيّت روزه مستحبّى كند و روزه او صحيح است.
***
فراموشی نیت روزه ماه رمضان:
مسأله ۱۳۲۱- اگر در ماه رمضان نيّت را فراموش كند چنانچه تا قبل از اذان ظهر يادش بيايد و فوراً نيّت كند و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده باشد روزهاش صحيح است، امّا اگر بعد از ظهر نيّت كند صحيح نيست.
***
تعیین روزه در غیر ماه رمضان+ نداند ماه رمضان است و نیت غیر رمضان کند:
مسأله ۱۳۲۲- هرگاه كسى بخواهد روزه اى غير از روزه ماه رمضان به جا آورد بايد آن را معيّن كند، مثلًا نيّت كند روزه قضا مى گيرم، يا روزه نذر به جا مى آورم ولى در ماه مبارك رمضان همين اندازه كه نيّت كند فردا را روزه مى گيرم كافى است، بلكه اگر نداند ماه رمضان است يا بداند و فراموش كند و روزه ديگرى را قصد كند روزه ماه رمضان حساب مى شود، ولى اگر عمداً در ماه مبارك رمضان نيّت روزه غير ماه رمضان را كند (در حالى كه مى داند در ماه رمضان روزه غير ماه رمضان صحيح نيست) روزه او باطل است، يعنى نه از رمضان حساب مى شود و نه از غير آن.
***
تعیین روزهای ماه رمضان در نیت:
مسأله ۱۳۲۳- لازم نيست در موقع نيّت، معيّن كند كه روز اوّل ماه است يا دوم يا غير آن، حتّى اگر روزى را تعيين كند مثلًا بگويد به نيّت روز دوم ماه روزه مى گيرم بعد معلوم شود سوم بوده، روزه او صحيح است.
***
بیهوشی در بخشی از روز:
مسأله ۱۳۲۴- اگر پيش از اذان صبح نيّت روزه كند و بعد بيهوش يا مست شود و در بين روز به هوش آيد در حالى كه هيچ كار خلافى به جا نياورده، احتياط واجب آن است روزه آن روز را تمام كند و قضاى آن را هم به جا آورد.
***
وظیفه کسی که فراموش کرده ماه رمضان است:
مسأله ۱۳۲۵- اگر نداند يا فراموش كند ماه رمضان است و روزه نگيرد و بعد از ظهر ملتفت شود و يا قبل از ظهر در حالى كه افطار كرده باشد، بايد به احترام ماه رمضان تا مغرب كارهايى كه روزه را باطل مى كند ترك نمايد و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا كند.
***
وظیفه کودکی که قبل یا بعد از اذان صبح بالغ شود:
مسأله ۱۳۲۶- اگر كودكى پيش از اذان صبح بالغ شود بايد روزه بگيرد و اگر بعد از اذان بالغ شود و كارى كه روزه را باطل كند انجام نداده باشد احتياط واجب آن است كه روزه را بگيرد و بعد هم قضا كند.
***
عدم جواز روزه مستحبی برای کسی که روزه قضا دارد:
مسأله ۱۳۲۷- كسى كه روزه قضاى ماه رمضان يا روزه واجب ديگرى بر ذمّه دارد جايز نيست روزه مستحبّى بگيرد و اگر فراموش كند و روزه مستحبّى بگيرد چنانچه قبل از ظهر يادش بيايد مىتواند نيّت خود را به روزه واجب برگرداند، ولى اگر بعد از ظهر باشد روزه او باطل است.
***
جواز روزه مستحبی برای اجیر:
مسأله ۱۳۲۸- كسى كه براى روزه شخص مرده اى اجير شده مى تواند روزه مستحبّى براى خودش بگيرد.
***
زمان نیت روزه واجب معین غیر ماه رمضان:
مسأله ۱۳۲۹- اگر غير از روزه ماه مبارك روزه ديگرى بر انسان واجب باشد، مثلًا نذر كرده كه روز معيّنى را روزه بگيرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نكند روزه اش باطل است، ولى اگر يادش برود و پيش از ظهر يادش بيايد مى تواند نيّت كند.
***
زمان نیت روزه واجب غیر معین:
مسأله ۱۳۳۰- هرگاه روزه واجب غير معين بر ذمه دارد (مانند روزه قضاى ماه رمضان يا روزه كفّاره) وقت نيت آن تا ظهر باقى است، يعنى چنانچه چيزى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد و قبل از ظهر نيت كند روزه او صحيح است.
***
کافری که پیش از ظهر مسلمان شود:
هرگاه كافرى در ماه رمضان پيش از ظهر مسلمان شود چنانچه تا آن وقت كارى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده، بنابر احتياط واجب روزه بگيرد و قضا هم ندارد.
***
مریضی که پیش از ظهر خوب شود:
اگر مريض پيش از ظهر خوب شود و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد بايد نيت روزه كند و احتياطاً قضا هم نمايد، ولى اگر بعد از ظهر خوب شود روزه آن روز واجب نيست فقط بايد قضاى آن را به جا آورد.
***
یوم الشک و تکلیف مکلفین:
مسأله ۱۳۳۲- یوم الشک يعنى روزى كه انسان شك دارد آخر ماه شعبان است يا اوّل ماه رمضان، روزه آن واجب نيست و اگر بخواهد روزه بگيرد بايد نيّت ماه شعبان كند، يا اگر روزه قضا به ذمه دارد نيّت قضا كند و چنانچه بعداً معلوم شود ماه رمضان بوده از رمضان حساب مى شود، ولى اگر در اثناء روز بفهمد بايد فوراً نيّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.
***
تردید یا عدول از نیت در روزه واجب:
مسأله ۱۳۳۳- هرگاه در ماه رمضان يا هر روزه واجب معيّن ديگر، از نيّت روزه برگردد، يا مردّد شود كه روزه بگيرد يا نه، روزه اش باطل مى شود، همچنين اگر نيّت كند چيزى كه روزه را باطل مى كند به جا آورد، مثلًا تصميم بر خوردن غذا بگيرد، روزه اش باطل مى شود، هرچند اصلًا غذا هم نخورد، مگر اينكه در آن حال توجّه نداشته باشد كه فلان عمل روزه را باطل مى كند.
***
تردید یا عدول از نیت در روزه مستحب یا واجب غیر معین:
مسأله ۱۳۳۴- در روزه مستحب و روزه واجبى كه وقت آن معيّن نيست (مانند روزه قضا) اگر قصد كند يكى از مبطلات روزه را انجام دهد يا مردّد شود كه به جا آورد يا نه، چنانچه به جا نياورد و پيش از ظهر دوباره نيّت كند روزه اش صحيح است.
تعداد کارهائی که روزه را باطل می کند بنابر احتیاط نه چیز است:۱-خوردن و آشاميدن، ۲-جماع، ۳- استمناء، ۴-دروغ بستن به خدا و پيغمبر صلى الله عليه و آله و ائمّه عليهم السلام، ۵-رساندن غبار غليظ به حلق، ۶- فرو بردن سر در آب، ۷-باقى ماندن بر جنابت يا حيض يا نفاس تا اذان صبح، ۸- اماله كردن(تنقیه) با مايعات، ۹- قى(استفراغ) كردن عمدى.
*****************
۱- خوردن و آشاميدن:
***
خوردن و آشامیدن عمدی:
مسأله ۱۳۳۶- خوردن و آشاميدن از روى عمد روزه را باطل می كند، خواه از چيزهاى معمولى باشد مانند نان و آب و يا غير معمولى مانند برگ درختان، كم باشد يا زياد، حتّى اگر مسواك را از دهان بيرون آورده، دوباره داخل دهان كند و رطوبت آن را فرو برد روزه اش باطل می شود، مگر آن كه رطوبت مسواك كم باشد و در آب دهان از بين برود.
***
اگر در حال خوردن یا آشامیدن بفهمد که صبح شده:
مسأله ۱۳۳۷- اگر هنگامی كه مشغول خوردن غذا يا نوشيدن آب است بفهمد صبح شده، بايد آنچه را در دهان است بيرون آورد و اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است و كفّاره نيز دارد.
***
خوردن و آشامیدن سهوی:
خوردن و آشاميدن از روى سهو و فراموشى روزه(چه مستحب و چه واجب) را باطل نمی كند.
***
تزریق آمپول، سرم و خون در حال روزه:
مسأله ۱۳۳۹- تمام انواع آمپول های دارویی یا تقویتی که به صورت عضلانی تزریق می شوند و همچنین تزریق عضلانی واکسن برای افراد روزه دار اشکالی ندارد ولی تزریق آمپول ها و سرم های وریدی (که در رگ تزریق می شوند) جایز نیست. همچنین، تزریق خون روزه را باطل می کند اما باید تا آخر روز از کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید و احتیاطا قضای آن روز را نیز بجا آورد.
***
خلال کردن دندان پیش از اذان صبح:
مسأله ۱۳۴۰- كسى كه می خواهد روزه بگيرد بهتر است پيش از اذان صبح دندانهايش را بشويد و خلال كند و اگر بداند غذايى كه لاى دندان مانده در روز فرو می رود احتياط واجب آن است كه قبلًا آن را بشويد و خلال كند و اگر نكند و غذا فرو رود روزه را تمام كند و بعد قضا نمايد.
***
فرو بردن آب دهان:
مسأله ۱۳۴۱- فرو بردن آب دهان، هر چند به واسطه خيال كردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند، و فرو بردن اخلاط سر و سينه تا به فضاى دهان نرسيده اشكال ندارد، امّا اگر داخل فضاى دهان شود احتياط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
***
فرو بردن اخلاط سر و سینه:
اگر اخلاط وارد بینی شده باشد فرو بردن آن برای روزه دار اشکال دارد ولی اگر مربوط به سر و سینه باشد و به فضای دهان نرسد اشکالی ندارد.
***
وارد شدن خلط به دهان روزه دار، هنگام نماز:
هر گاه در حین نماز اخلاط سر و سینه به دهان روزه دار وارد شود باید آن را خارج کند و اگر ممکن نبود نماز را بشکند(البته می تواند نیت نماز را به نماز مستحب تغییر داده و نماز را رها کند) و پس از خارج کردن اخلاط، نماز را اعاده نماید.
***
جویدن غذا برای بچه و چشیدن آن:
مساله ۱۳۴۲- جويدن غذا براى بچه و همچنين چشيدن غذا و مانند آن و شست و شوى دهان با آب يا داروها اگر چيزى از آن فرو نرود روزه را باطل نمی كند و اگر بدون اراده به حلق برسد اشکالی ندارد، ولى اگر از اوّل بداند بى اختيار به حلق می رسد روزه اش باطل است و قضا و كفّاره دارد.
***
شستشوی دهان:
شست و شوى دهان با آب يا دارو: ۱- اگر آن را بیرون بریزد روزه صحیح است. ۲- اگر از اوّل بداند بى اختيار فرو می رود و چنین شود روزه باطل است و كفّاره نیز دارد. ۳-اگر برای وضو آب در دهان کند و بی اختیار فرو رود روزه اش صحیح است ولی اگر برای خنک شدن یا بدون هدف باشد روزه باطل است. ۴- اگر فراموش كند روزه است و آب را فرو برد روزه اش باطل نیست.
***
تشنگی شدید:
مسأله ۱۳۴۳- اگر روزه دار به اندازه اي تشنه شود که طاقت تحمل آن را ندارد و يا ترس بيماري و تلف داشته باشد، می تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولي روزه او باطل مي شود و اگر ماه رمضان باشد بنابراحتياط واجب بايد بقيه روز را امساک کند.
***
افطار بخاطر ضعف:
مسأله ۱۳۴۴- انسان نمی تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر بقدرى ضعف پيدا كند كه تحمّل آن بسيار مشكل شود، می تواند روزه را بخورد و همچنين اگر خوف بيمارى داشته باشد.
***
مسواک زدن روزه دار:
مسواک کردن در حال روزه، مانعى ندارد. ولى اگر رطوبت پیدا کند و مسواک را بیرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان از بین نرود و فرو رود، جایز نیست (مگر این که آن را بیرون بریزد) و در صورتى که با خمیر دندان مسواک کند، باید دهان را بعد از آن کاملا بشوید.
***
قطره چشم و گوش:
۱- قطره گوش و بيني: اگر يقين دارد به فضاي حلق مي رسد و فرو مي رود براي روزه اشکال دارد.
۲- قطره چشم: اشکالي ندارد مگر در صورتي که وارد فضاي دهان شود و عمدا فرو ببرد.
***
سرمه کشیدن برای روزه دار:
سرمه كشيدن روزه را باطل نمی کند و چنانچه مزه يا بوى آن به حلق برسد مکروه است.
***
آدامس:
با توجّه به این که اجزاى آن تدریجاً جدا مى شود، جایز نیست و روزه را باطل می کند.
***
مشاغل سخت:
سختی کار مجوز افطار روزه نمی گردد و چنانچه بتواند، باید ساعت کاری خود را تغییر دهد و یا در ماه رمضان کارهای سبک تری انجام دهد. در غیر این صورت، تنها مجوز افطار این است که قبل از ظهر به مقدار مسافت شرعی از شهر خارج و در آنجا افطار کند و برگردد. و تا ماه رمضان سال آینده قضای آن را بجا آورد.
***
دیالیز:
در صورتی که چیزی از خون کم شود روزه صحیح است؛ ولی در صورت اضافه کردن چیزی به خون و یا تعویض خون احتیاط آن است قضای آن روز را بجا آورد.
***
زبان زدن لب:
اگر بجز رطوبت قبلی ( حاصل از برخورد زبان) چیز دیگری وجود نداشته باشد روزه را باطل نمی کند.
***
فرو بردن آب هنگام غرغره کردن:
در صورتی که یقین دارد یا گمان می کند که در هنگام غرغره کردن چیزی فرو نمی رود روزه او صحیح است.
***
فرو بردن چیزهای غیر خوراکی به دهان:
موجب بطلان روزه نمى شود مگر این که آلوده به آب دهان شود و آن را بیرون آورد و سپس وارد دهان کند و رطوبت آن به قدرى باشد که در آب دهان مستهلک نشود و آن را فرو برد.
***
شستشوی معده و آندوسکوپی:
شستشوی معده مبطل روزه است و آندوسکوپی اگر شیلنگ را چرب نکرده باشند روزه صحیح است.
***
استفاده از کرم ها و مواد آرایشی:
در صورتی که آغشته به آب دهان نشود و در حلق فرو نرود روزه صحیح است.
***
باقی ماندن طعم و بوی غذا در دهان:
اگر دهان به خوبى شستشو داده شود، که اجزاى غذا باقى نماند – حتی اگر بو و طعم غذا باقی باشد- روزه صحیح است.
***
ناس یا نسوار:
استفاده از ناس اشکال دارد و روزه را باطل می کند.(بنابر احتیاط واجب)
***
درس خواندن:
درس خواندن مجوز افطار روزه نمی گردد و چنانچه بتواند، باید ساعت مطالعه خود را تغییر دهد و به فاصله زمانی افطار تا سحر و یا زمانهائی که توان بیشتری برای درس خواندن دارد موکول نماید. در غیر این صورت، تنها مجوز افطار این است که در برخی روزها (مثلا هفته ای ۳-۴ روز) قبل از ظهر به مقدار مسافت شرعی از شهر خارج و در آنجا افطار کند و برگردد. و تا ماه رمضان سال آینده قضای آن را بجا آورد.
***
خوردن قرص:
خوردن قرص ، روزه را باطل می کند. چنانچه امکان تغییر ساعت استفاده از آن، به قبل از اذان صبح و بعد از اذان مغرب وجود داشته باشد و این کار برای بدن ضرر نداشته باشد باید روزه بگیرد. در غیر اینصورت نباید روزه بگیرد.
***
خون دماغ شدن:
فرو بردن خون یا اخلاط سر و سينه که از درون باشد نه داخل بینی، تا به فضاى دهان نرسيده اشكال ندارد، و الا احتياط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.(البته اگر سهوا باشد، باطل نیست.)
***
لب گرفتن:
چنانچه در حد بوسیدن باشد روزه را باطل نمی کند اما اگر آب دهان منتقل شود باید آن را بیرون بریزد تا روزه اش صحیح باشد.
***
خرده غذا و حشراتی که وارد گلوی روزه دار می شود:
مسأله ۱۳۹۲- اگر خرده هاى غذا يا حشره اى مانند مگس بی اختيار در گلوى روزه دار برود چنانچه بقدرى پايين برود كه نمی توان آن را بيرون آورد روزه اش صحيح است و اگر بتواند آن را بيرون آورد بايد چنين كند و بيرون آوردنش ضررى براى روزه ندارد، بلكه اگر در اين حال فرو برد روزه اش باطل است.
ريختن دوا در چشم برای روزه دار مکروه است. امّا اگر یقین دارد به فضای حلق می رسد و فرو می رود برای روزه اشکال دارد.
***
سرمه كشيدن در صورتى كه مزه يا بوى آن به حلق برسد برای روزه دار مکروه است.
***
انجام كارهايى كه باعث ضعف مىشود، مانند خون گرفتن و حمّام رفتن برای روزه دار مکروه است.
***
انفيه كشيدن اگر نداند به حلق مىرسد برای روزه دار مکروه است، ولى اگر بداند به حلق مىرسد جايز نيست.
***
بو كردن گياههاى معطّر برای روزه دار مکروه است.
***
نشستن زن روزه دار در آب مکروه است، بنابر احتياط. (بهتر است در آب ننشیند)
***
استعمال شيافها براي معالجه اشکال ندارد و احتياط واجب آن است که از استعمال شيافهايي که براي تغذيه است خودداري شود.
***
تر كردن لباس بر بدن برای روزه دار مکروه است.
***
كشيدن دندان و هر كارى كه سبب خون آمدن از دهان و موجب ضعف شود برای روزه دار مکروه است.
***
بوسيدن همسر بدون قصد بيرون آمدن منى و هر كارى كه شهوت را به حركت در آورد برای روزه دار مکروه است، امّا اگر به قصد بيرون آمدن منى باشد روزه او باطل مى شود.
مسأله ۱۳۹۹- كارهايى كه روزه را باطل مى كند اگر عمداً و با علم و اطّلاع انجام دهد، علاوه بر اينكه روزه او باطل مى شود و قضا دارد، كفّاره نيز دارد؛ ولى اگر به خاطر ندانستن مسأله باشد كفّاره ندارد، ولى قضای آن واجب است.
***
علم به حرمت جهل به بطلان:
مسأله ۱۴۰۰- هرگاه به واسطه بى اطّلاعى و ندانستن مسأله، كارى را انجام دهد كه مى داند حرام است، ولى نمى دانسته است كه روزه را باطل مى كند، قضا دارد ولی کفاره ندارد.
***
جهل به کفاره و انجام مبطل حرام:
در صورتی که فردی بدون اطلاع از کفاره، روزه خود را با کار حرامی باطل نماید علاوه بر قضا، کفاره جمع بر او واجب می شود(بنابر احتیاط واجب).
***
جاهل به کفاره:
کسی که می داند شکستن نذر یا روزه جایز نیست ولی جاهل نسبت به کفاره آن است باید کفاره بدهد خواه جاهل قاصر باشد یا مقصر.
***
ناتوان در کفاره جمع تا سال بعد:
اگر سایر اعمال را می تواند باید انجام دهد و إلا به مسئله ۱۴۰۲ مراجعه شود.
مسأله ۱۴۰۲- هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که می تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید ۱۸ روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که می تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید:
«استغفرالله» کافی است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفاره رابدهد.
****************************************
مواردی که فقط قضا لازم است:
خواب چند باره جنب:
در صورتى كه در شب ماه رمضان جُنُب باشد و بخوابد و بيدار شود و براى بار دوم يا سوم بخوابد و بيدار نشود، در اين صورت احتياط واجب قضاى روزه است. امّا اگر در خواب اوّل بيدار نشود، قضا ندارد و روزهاش صحيح است.
***
نیت روزه نکردن یا قصد ابطال روزه:
هرگاه كارى كه روزه را باطل مى كند انجام ندهد، ولى نيّت روزه نكرده باشد يا قصد كند كه روزه خود را بخورد، يا با ريا روزه را باطل نمايد فقط قضا لازم است.
***
فراموشی غسل جنابت:
هرگاه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند و با همان حال يك يا چند روز روزه بگيرد بنابراحتياط واجب فقط قضا لازم است.
***
عدم تحقیق در مورد صبح:
اگر بدون آن كه تحقيق كند صبح شده يا نه، كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده فقط قضا لازم است، همچنين اگر بعد از تحقيق شك يا گمان كند كه صبح شده است؛ ولى اگر بعد از تحقيق يقين كند صبح نشده، و چيزى بخورد، بعد معلوم شود كه صبح بوده، قضا واجب نيست.
***
کسی بگوید صبح نشده و او اعتماد کند:
هرگاه شخصی که مورد اطمینان نیست، بگويد صبح نشده و هنوز وقت باقى است و انسان به گفته او كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده، روزه اش باطل است و تنها قضا لازم است، ولى اگر این مطلب را، شخص موثق و مورد اطمینانی بگوید و یا انسان بعد از تحقيق، يقين كند صبح نشده و چيزى بخورد بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نيست.
***
کسی بگوید صبح شده و او اعتماد نکند:
كسى بگويد صبح شده و انسان به گفته او يقين نكند يا خيال كند شوخى مى كند و كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده فقط قضا لازم است.
***
کسی بگوید مغرب شده و اعتماد کند:
هرگاه شخص عادلى خبر دهد مغرب شده و او افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده است فقط قضا لازم است.
***
یقین کند مغرب شده:
هرگاه در هواى صاف به واسطه تاريكى يقين كند مغرب شده و افطار كند بعد معلوم شود مغرب نبوده فقط قضا لازم است.
***
آب زدن دهان:
هرگاه براى خنك شدن، يا بدون هدف، آب در دهان بگرداند و بى اختيار فرو رود بايد قضا كند، امّا اگر فراموش كرده كه روزه است و آب را فرو برد قضا ندارد، همچنين اگر براى وضو آب در دهان كند و بى اختيار فرو رود قضا بر او واجب نيست.
***
ملاعبه:
كسى كه با همسر خود بازى كند بدون اينكه قصد خروج منی داشته باشد و منى از او خارج شود فقط قضای روزه لازم است، ولى اگر اطمينان داشت كه با اين كار منى خارج نمى شود و تصادفا خارج شد روزه اش صحيح است و قضا ندارد.
***
فراموشی مبطل بودن کار:
در صورتی که می دانسته کاری مبطل است ولی در زمان انجام آن فراموش کرده است و بعد از عمل یادش آمده باید قضای آن را بجا آورد ولی کفاره ندارد.
***
متوجه اذان نشده و به خوردن ادامه داده:
در صورتی که تحقیق کرده و وقت را اشتباه گرفته قضا ندارد ولی اگر بدون تحقیق اقدام کرده باید قضا کند.
***
جهل به مساله و روزه نگرفتن بعلت سختی کار:
هرگاه نمی دانسته است در چنین شرایطی روزه لازم است فقط قضا واجب می شود و کفاره ندارد.
*************************************
مواردی که قضا واجب نیست:
***
فرو بردن سهوی غیر مایع به دهان:
هرگاه چيز ديگرى غير از مايعات را در دهان ببرد و بى اختيار فرو رود يا آب داخل بينى كند و بى اختيار فرو رود روزه صحیح است و قضا ندارد.
***
تحقیق درباره صبح و کشف خلاف:
در ماه رمضان اگر بعد از تحقيق يقين كند صبح نشده و چيزى بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده است روزه اش صحیح است.
***
خوردن آب در حال فراموشی:
اگر فراموش كرده كه روزه است و آب را فرو برد روزه اش صحیح است.
***
مضمضه و فرو رفتن سهوی آب:
اگر براى وضو آب در دهان كند و بى اختيار فرو رود روزه اش صحیح است.
***
بازی با همسر و یقین به خارج نشدن منی:
كسى با همسر خود بازى كند و اطمينان داشته باشد كه با اين كار منى خارج نمى شود و تصادفاً خارج شود روزه اش صحیح است.
***
بیدار نشدن در خواب اول جنب:
در صورتى كه در شب ماه رمضان جنب باشد و بخوابد ولى در خواب اوّل بيدار نشود روزه اش صحیح است.
***
مضمضه کردن:
مسأله ۱۴۲۵- مضمضه كردن زياد براى روزه دار مكروه است و بعد از مضمضه بايد آب خارجى را از دهان بيرون بريزد و بهتر است سه مرتبه آب دهان را بيندازد و اگر بداند به واسطه مضمضه بى اختيار آب وارد گلويش مى شود نبايد مضمضه كند.
***
اگر شک کند که مغرب (یا صبح) شده یا نه:
مسأله ۱۴۲۶- هرگاه انسان شك دارد مغرب شده يا نه نمىتواند افطار كند و اگر افطار كند هم قضا دارد و هم كفّاره، ولى اگر شك كند كه صبح شده يا نه مىتواند كارهايى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد و تحقيق كردن نيز واجب نيست.
در كفّاره روزه، میان دو چیز مخیر است: دو ماه روزه گرفتن، يا شصت فقير را سير كردن (و اگر به هر كدام يك «مُد» كه تقريباً ۷۵۰ گرم (معادل حدودا ۱۰۰۰ تومان) است گندم يا جو يا مانند آنها بدهد كافى است). به جاى گندم مىتواند مقدار نانى بدهد كه گندم آن به اندازه يك «مُد» است؛ و پرداخت پول بجای مد کافی نیست مگر اینکه یقین داشته باشد فقیر، آن را صرف نان می کند.
***
کسی که قادر به هیچ یک از موارد کفاره نیست:
هرگاه هيچ يك از موارد کفاره ممكن نشود هر چند «مُد» كه مىتواند به فقرا اطعام كند و اگر نتواند بايد ۱۸ روز روزه بگيرد و اگر نتواند هر چند روز كه مىتواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار كند و همين اندازه كه در قلب بگويد: «استغفراللَّه» كافى است و واجب نيست بعداً كه قدرت پيدا كرد كفّاره رابدهد.
***
کسی که روزه های زیادی را افطار کرده:
تا آن جا که بتواند روزه هاى گذشته را قضا کند و نسبت به کفّاره آنها مطابق دو مسأله بالا عمل کند و هر چه توانایى ندارد از او ساقط است.
***
جهل نسبت به مقدار کفاره عمدی:
لازم است کفاره عمدی را بدهید ولی اگر به زحمت می افتید به مساله (کسی که قادر به هیچ یک از موارد کفاره نیست که در بالا بیان شد)عمل کنید.
***************************************
**احکام کفاره**
*
*
پی در پی بجا آوردن ۳۱ روز:
مسأله ۱۴۰۳- كسى كه شصت روزه را براى كفّاره انتخاب كرده، احتياط واجب آن است كه ۳۱ روز آن را پى در پى به جا آورد، ولى در ۱۸ روز (برای کسی که توان شصت روز را ندارد) پى در پى به جا آوردن لازم نيست.
***
عمدا یک روز روزه وسط کفاره را انجام ندهد:
مسأله ۱۴۰۴- در جايى كه بايد پى در پى روزه بگيرد اگر در وسط يك روز را عمداً روزه نگيرد بايد همه را از نو به جا آورد، ولى اگر مانعى پيش آيد مانند عادت ماهانه و نفاس و سفرى كه ناچار از انجام آن است مى تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نيست از سر بگيرد.
***
بروز مانع میان روزه کفاره:
مسأله ۱۴۰۴- در جايى كه بايد پى در پى روزه بگيرد اگر در وسط يك روز را عمداً روزه نگيرد بايد همه را از نو به جا آورد، ولى اگر مانعى پيش آيد مانند عادت ماهانه و نفاس و سفرى كه ناچار از انجام آن است مى تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نيست از سر بگيرد.
***
کفاره جمع:
اگر روزه دار به چيز حرامى روزه خود را باطل كند، بنابر احتياط واجب بايد كفّاره جمع بدهد، يعنى هم دو ماه روزه بگيرد و هم شصت فقير را سير كند (يا به هر كدام از آنها يك مد طعام كه تقريبا ۷۵۰ گرم است بدهد) و چنانچه هر دو برايش ممكن نباشد هر كدام كه ممكن است بايد انجام دهد (خواه آن چيز حرام، مانند شراب و زنا باشد يا مانند نزديكى كردن با همسر خود در عادت ماهانه).
***
کفاره جمع در نسبت دروغ به خدا:
مسأله ۱۴۰۶- هرگاه روزه دار نسبت دروغ به خدا و پيغمبر صلى الله عليه و آله دهد يك كفّاره كافى است و كفّاره جمع لازم نيست.
***
کفاره چند بار جماع:
مسأله ۱۴۰۷- اگر روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند يك كفّاره بر او واجب است و در صورتى كه جماع او حرام باشد يك كفّاره جمع و همچنين اگر در يك روز چند مرتبه كارهاى ديگرى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد.
***
افطار به حلال، سپس کار حرام مبطل:
مسأله ۱۴۰۸- اگر روزه دار روزه خود را به چيز حلالى باطل كند، بعد كار حرامى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد احتياط واجب آن است براى هر كدام يك كفّاره بدهد.
***
فرو بردن آنچه به سبب آروغ زدن بیرون آمده:
مسأله ۱۴۰۹- هرگاه روزه دار آروغ بزند و چيزى در دهانش بيايد نبايد آن را فرو ببرد، و الّا روزه او باطل مى شود و قضا و كفّاره دارد، ولى كفّاره جمع لازم نيست.
***
کفاره تخلف از روزه نذری:
مسأله ۱۴۱۰- اگر نذر كند كه روز معيّنى را براى خدا روزه بگيرد چنانچه عمداً روزه نگيرد يا روزه خود را باطل كند بايد كفّاره بدهد (و كفّاره آن مانند كفّاره ماه رمضان است).
***
افطار به واسطه سخن فرد غیر قابل اعتماد:
مسأله ۱۴۱۱- هرگاه به گفته كسى كه سخنش قابل اعتماد نيست و مى گويد غروب شده افطار كند، بعد بفهمد غروب نبوده، قضا و كفّاره بر او واجب است.
***
عذر شرعی بعد از ابطال عمدی روزه:
مسأله ۱۴۱۲- هرگاه روزه خود را عمداً باطل كند، بعد به مسافرت برود، كفّاره از او ساقط نمى شود، ولى اگر عمداً روزه خود را باطل كند بعد عذرى مانند حيض يا نفاس يا بيمارى براى او پيدا شود كفّاره بر او واجب نيست.
***
ابطال روزه و مشخص شدن آخر شعبان:
مسأله ۱۴۱۳- هرگاه يقين كند كه آن روز اوّل ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفّاره بر او واجب نيست.
***
ابطال روزه و مشخص شدن عید:
مسأله ۱۴۱۴- همچنين اگر شك كند آخر رمضان است يا اوّل شوال و عمداً روزه را باطل كند بعد معلوم شود روز عيد بوده كفّاره ندارد.
***
مجبور کردن زن به جماع:
مسأله ۱۴۱۵- هرگاه روزه دار در ماه رمضان با همسر خود كه روزه دار است جماع كند چنانچه او را اکراه كرده باشد بايد كفّاره روزه خود و همسرش، هر دو را بدهد و قضا بر هر دو واجب است؛ و اگر او راضى شده، بر هر كدام يك كفّاره واجب مى شود، ولى اگر اکراه به مفطرات ديگر كند گناه كرده، امّا كفّاره بر هيچ كدام واجب نيست، امّا آن كسى كه روزه اش را خورده بايد قضا كند.
***
مجبور کردن شوهر به جماع:
مسأله ۱۴۱۶- هرگاه زن روزه دار شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع نمايد فقط يك كفّاره بر او واجب است و لازم نيست كفّاره شوهر را بدهد.
***
اگر زن در بین نزدیکی راضی شود:
مسأله ۱۴۱۷- هرگاه زن در آغاز، مجبور بوده و در اثناء راضى شده احتياط واجب آن است كه مرد دو كفّاره بدهد و بر زن چيزى جز قضا لازم نيست.
***
جماع معذور با همسر روزه دار، به اجبار:
مسأله ۱۴۱۸- هرگاه كسى به واسطه مسافرت يا بيمارى روزه نگيرد نمى تواند همسر خود را مجبور به جماع نمايد و اگر او را مجبور كند گناه كرده، ولى لازم نيست كفّاره او را هم بدهد.
***
کفاره واجب فوری نیست:
مسأله ۱۴۱۹- به جا آوردن كفّاره واجب فورى نيست ولى نبايد طورى باشد كه بگويند كوتاهى مى كند.
***
کفاره و گذشت سنوات:
مسأله ۱۴۲۰- اگر چند سال بگذرد و كفّاره را به جا نياورد چيزى بر آن اضافه نمى شود.
***
افطار روزه قضا بعد از ظهر:
كسى كه قضاى روزه ماه رمضان را گرفته جايز نيست بعد از ظهر روزه را باطل كند و اگر عمداً چنين كارى كند بايد به ده نفر فقير هر كدام يك مد طعام بدهد و اگر نمى تواند بايد سه روز روزه بگيرد و احتیاط مستحب آن است که این سه روز، پى در پى باشد.
***
ارتکاب محرمات و مبطلات در روزه کفاره:
تنها سبب ابطال روزه می شود. و احتیاط آن است که اطعام ده مسکین را انجام دهد.
***
کفاره کسی که درآمد ندارد:
کفاره هر فرد به عهده خودش می باشد و هر زمان توانست آن را می پردازد.
***
احتمال بیماری در جایی که باید پی در پی روزه بگیرد:
اگر در جایی که باید پی در پی روزه کفاره را بگیرد احتمال دهد که ضعف بدن باعث مریضی می شود و راهی جز این راه نداشته باشد که یک روز را روزه نگیرد مى تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نيست از سر بگيرد.
***
تغییر کفاره از روزه به مد طعام:
اگر بعد از انجام چند روز از روزه های کفاره بخواهد کفاره را به مد طعام تغییر دهد آن روزی که روزه دارد را به پایان می رساند و ادامه نمی دهد و کفاره را پرداخت می کند.
***
کسی که کفاره جمع را تا ماه رمضان سال بعد بجا نیاورد:
اگر شخصی کفاره جمع بر عهده داشته باشد و تا ماه رمضان سال بعد نتواند بجا آورد اگر سایر اعمال را میتواند باید انجام دهد و إلا به مسئله زیر مراجعه شود.
(هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که می تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید ۱۸ روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که می تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید:
«استغفرالله» کافی است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفاره رابدهد.)
***
کفاره افطار با غذای غصبی:
بعد از غروب آفتاب با هر چیزی افطار کند روزه باطل نمی شود ولی افطار به حرام از اجر و پاداش او می کاهد ولی افطار به حرام قبل از غروب آفتاب، روزه را باطل می کند و کفاره جمع دارد.
***
فوریت انجام روزه کفاره:
اگر برای کفاره روزه شصت روز روزه را انتخاب کند احتیاط آن است که اگر بتواند تا قبل از ماه رمضان بعد انجام شود.
***
تکلیف پسر بزرگ در قبال کفاره های روزه پدر:
کفاره های روزه ی پدر (اعم از روزه، طعام به فقرا و …) بر پسر بزرگ واجب نیست.
***
شکستن روزه کفاره بعد از ظهر:
احتیاط آن است که روزه کفاره را بعد از ظهر افطار نکند و اگر کرد همان کفاره افطار روزه قضای ماه رمضان را بپردازد.
*****************************************
**مصرف کفاره**
*
مصرف کفاره روزه:
مصرف کفاره فقط اطعام است و در غیر اطعام نمی توان مصرف نمود.
***
پرداخت پول بجای اطعام:
پرداخت پول بجای کفاره کافی نیست مگر اینکه یقین داشته باشد که فقیر، آن را صرف نان می کند.
***
پرداخت کفاره روزه به واجب النفقه:
احتیاط آن است که کفّاره را مطلقاً به واجب النّفقه ندهد.
***
تقدم کفاره نذر و کفاره روزه:
اگر کسی هم کفاره نذر و هم کفاره روزه بر گردن داشته باشد و توان انجام هر دو را نداشته باشد بخشی از کفاره نذر و بخشی از کفاره روزه را انجام می دهد و اگر قابل تقسیم نیست کفاره روزه مقدم است.
***
وظیفه کسی که بجای مد طعام، پول داده:
در صورتی که بدانید فقیر، آن وجه را صرف خرید نان کرده اشکالی ندارد والا تکرار کنید .
***
وظیفه فقیری که کفاره را دریافت می کند:
فقیری که کفاره را بصورت نقدی دریافت می کند باید تمام آنها را صرف تهیه نان کند.
***
نیت کردن هنگام دادن کفاره:
برای دادن کفاره باید نیت کرد و اگر نیت نکرده باید اعاده کند.
***
پرداخت چند مد به چند نفر در کفاره عذر:
در مورد کفاره عذر باید مد کامل به فقیر پرداخت برای مثال در جائی که سه مد را می خواهد به دو فقیر بدهد باید به یکی ۲ مد و به دیگری یک مد بدهد و نمی توان کفاره ۳ مد را بین دو نفر تقسیم نمود و نفري يک و نيم مد بدهد و در جایی که می خواهد نقدا بپردازد نمی توان ۳۰۰۰ تومان را بین دو نفر تقسیم کند و نفری ۱۵۰۰ تومان بپردازد باید به یکی ۱۰۰۰ و به دیگری ۲۰۰۰ بپردازد و در هر صورت پرداخت پول بجای کفاره کافی نیست مگر اینکه یقین داشته باشد که فقیر، آن را صرف نان می کند.
مسأله ۱۴۲۷- روزه هايى كه در حال جنون به جا نياورده بعد از عاقل شدن لازم نيست قضا كند، همچنين اگر كافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نيست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را بايد قضا نمايد.
***
مست:
مسأله ۱۴۲۸- هرگاه به واسطه مستى روزه او ترك شده بايد قضا كند، هرچند مادّه مست كننده را از روى اشتباه و يا براى معالجه خورده باشد، بلكه اگر نيّت روزه را قبلًا كرده بعد در حال مستى روزه را تمام كند بنابر احتياط واجب بايد قضا نمايد.
***
قضای روزه مسافر و مریض:
مسأله ۱۴۲۹- روزه هايى كه به خاطر مسافرت يا بيمارى و مانند آن ترك شده بايد قضا كند، امّا اگر نداند تعداد روزه هاى فوت شده چه اندازه بوده، كافى است مقدارى كه يقين دارد قضا كند و اضافه بر آن واجب نيست، هرچند احتياط مستحب است.
***
ترتیب در قضای روزه چند رمضان:
مسأله ۱۴۳۰- اگر از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمّه دارد قضاى هر كدام را اوّل بگيرد مانعى ندارد، ولى اگر وقت براى قضاى رمضان آخر تنگ شده باشد بايد بنابر احتياط واجب اوّل قضاى رمضان آخر را بگيرد.
***
افطار روزه قضا:
مسأله ۱۴۳۱- كسى كه روزه قضاى ماه رمضان را به جا مى آورد مى تواند پيش از ظهر روزه را افطار كند، به شرط اينكه وقت براى قضاى روزه تنگ نباشد، ولى بعد از ظهر جايز نيست، همچنين اگر قضاى روزه غير معيّنى (مانند قضاى روزه نذر) را گرفته باشد احتياط واجب آن است كه بعد از ظهر روزه را باطل نكند.
***
ادامه عذر تا مرگ:
مسأله ۱۴۳۲- كسى كه به واسطه بيمارى يا حيض و نفاس روزه ماه رمضان را نگيرد و پيش از پايان ماه رمضان از دنيا برود لازم نيست روزه هايى را كه نگرفته براى او قضا نمايند.
***
تا رمضان سال آینده نتواند قضا کند:
مسأله ۱۴۳۳- هرگاه به واسطه بيمارى، روزه ماه رمضان را نگيرد و بيمارى او تا ماه رمضان سال بعد طولانى شود، قضاى روزه هايى را كه نگرفته واجب نيست، فقط بايد براى هر روز يك مد (تقريبا ۷۵۰ گرم) گندم يا جو و مانند آن به فقير بدهد، ولى اگر به واسطه عذر ديگرى (مثلًا بخاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند احتياط واجب آن است كه روزه هايى را كه نگرفته بعد از ماه رمضان قضا كند و براى هر روز يك مد طعام به فقير دهد، همچنين اگر ترك روزه بخاطر بيمارى بوده، بعد بيمارى رفع شده و عذر ديگرى مانند مسافرت پيش آمده است.
***
عمدا تا رمضان سال آینده قضا نکند:
مسأله ۱۴۳۴- هرگاه روزه ماه رمضان را به واسطه عذرى نگيرد و تا رمضان آينده عمداً قضاى آن را به جانياورد در حالى كه عذرش برطرف شده، بايد بعداً روزه را قضا كند و براى هر روز يك مد طعام كفّاره بدهد، همچنين اگر در قضاى روزه كوتاهى كند تا وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى پيدا كند، بايد بعداً هم قضا به جا آورد و هم كفّاره دهد، امّا اگر كوتاهى نكرده و اتّفاقاً در تنگى وقت عذرى پيدا شده فقط قضا لازم است.
***
برطرف شدن عذر چند ساله:
مسأله ۱۴۳۵- هرگاه بيمارى انسان چند سال طول كشد و بعداً خوب شود اگر تا رمضان آينده به مقدار قضا وقت باقى است بايد فقط قضاى رمضان آخر را بگيرد و براى هر روز از سالهاى پيش يك مد طعام بدهد.
***
تاخیر چند ساله روزه قضا:
مسأله ۱۴۳۶- هرگاه قضاى روزه ماه رمضان را چند سال به تأخير اندازد بايد قضا را به جا آورد و براى هر روز يك مد طعام به فقير دهد و با گذشت سالها كفّاره متعدّد نمى شود.
***
کیفیت پرداخت کفاره:
مسأله ۱۴۳۷- لازم نيست كفّاره هر روز را به يك فقير بدهد، بلكه مى تواند كفّاره چندين روز را به يك نفر بدهد و اگر مقدارى نان دهد كه گندم آن به اندازه يك مد باشد كافى است، ولى پول آن را نمى تواند بدهد مگر اينكه اطمينان داشته باشد آن را براى خريد نان مصرف مى كند.
***
قضای نماز و روزه والدین:
بر پسر بزرگتر واجب است نمازها و روزه هايى كه والدين بر اثر عذر شرعى ترك كرده و توانایی بر قضا داشته ولی موفّق بر قضاى آن نشده اند را بجا آورد، و نسبت به غير آن وظيفه اى ندارد. مگر اينكه وصيّتى كرده باشند كه مطابق آن بايد عمل كرد. هر چند در صورت امكان شايسته است فرزندان نسبت به آنچه بر آنها واجب نيست نيز اقدام كنند.
***
شک در اشتغال ذمه میت:
مسأله ۱۴۳۹- اگر ولى ميّت نداند كه ميّت قضاى روزه بر ذمّه دارد يا نه، واجب نيست براى او قضا بگيرد و اگر اجمالًا بداند مقدارى قضاى روزه بر ذمّه اوست بايد به اندازه اى كه يقين دارد به جا آورد و بيش از آن لازم نيست.
***
کفاره روزه والدین:
پرداخت کفاره روزه والدین بر فرزندان واجب نیست و حتی از اصل مال میت نیز نمی توان پرداخت مگر در دو صورت: ۱- با رضایت ورثه کبیر و از سهم آنها. ۲- میت در این زمینه وصیت نموده باشد که از ثلث اموال وی پرداخت می شود.
***
روزه نذر، استیجاری و مستحبی برای کسی که روزه قضا دارد:
کسی که روزه قضا دارد، می تواند روزه نیابتی بگیرد؛ اما نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و نذر روزه او صحیح نیست.
***
روزه قضا بدون اذن شوهر:
در صورتی که مزاحم حقوق شوهر نباشد تبعیت از او واجب نیست و اگر مزاحم حقوق شوهر است تنها در صورتی تبعیت واجب نیست که وقت برای گرفتن روزه تنگ باشد.
***
کوتاهی در قضا و ناتوانی پس از آن:
باید برای هر روز دو نفر مسکین را اطعام کند و اگر عذر عرفی داشته بچه ها باید بعدا قضا کنند و نیازی به وصیت نیست.
***
کفاره افطار روزه قضا با حرام:
کفاره آن سیر کردن ده فقیر و در صورتیکه نتواند، باید سه روز روزه بگیرد. (بنابراحتیاط مستحب، این سه روز، پشت سر هم باشد.)
***
شکستن روزه قضا:
كسى كه قضاى روزه ماه رمضان را گرفته جايز نيست بعد از ظهر روزه را باطل كند و اگر عمداً چنين كارى كند بايد به ده نفر فقير هر كدام يك مد طعام بدهد و اگر نمى تواند بايد سه روز روزه بگيرد و احتیاط مستحب آن است که این سه روز پى در پى باشد.
***
پرداخت کفاره با علم به ناتوانی درقضا:
در صورتی که یقین دارد تا رمضان آینده توان قضا کردن روزه را ندارد می تواند کفاره روزه ها را بپردازد.
***
افطار روزه قضا در تنگی وقت:
فردی که به طور مثال سه روز روزه قضا دارد و سه روز تا رمضان باقی مانده در چنین شرایطی روزه قضای خود را بشکند، چنانچه قبل از ظهر افطار کرده، کفّاره تأخیر دارد(یعنى براى هر یک روز یک مدّ طعام باید بدهد) و از گناه خود استغفار کند و قضاى آن را بعداً بجا آورد و اگر بعد از ظهر بوده علاوه بر آنچه گفته شد باید کفّاره افطار روزه قضا را هم بدهد.